Historia klasztoru

Przewodnik po kościele

Poznaj szczegółową historię Klasztoru Braci Mniejszych – Franciszkanów w Opolu i dowiedz się więcej na temat tej urokliwej świątyni.

Malowidła w kaplicy św. Anny

Dowiedz się, jakie tajemnice kryją się w malowidłach ściennych, które podczas prac konserwatorskich w 2007r. odkryto na ścianach Kaplicy Św. Anny.

Opole należy do grona najstarszych miast w Polsce. Jednym z jego najcenniejszych zabytków jest franciszkański, gotycki kościół Świętej Trójcy, zbudowany w XIV wieku. Kryje on w sobie wyjątkowe skarby kultury.

W VIII wieku Opole było słowiańską osadą, z której później rozwinęło się miasto leżące na styku kilku kultur: polskiej, czesko-morawskiej i niemieckiej. Po raz pierwszy jako miasto lokowane było najprawdopodobniej na prawie flamandzkim, między rokiem 1211 a 1217, stając się stolicą księstwa opolskiego. Po raz drugi miasto lokowano na prawie średzkim, w 1327 roku.

Pierwsi franciszkanie przybyli na ziemie polskie już w latach 30-tych XIII wieku, zakładając pierwsze klasztory we Wrocławiu (1236) i Krakowie (1237). Opole było trzecim miastem, w którym franciszkanie założyli klasztor. Było to przed rokiem 1241, najprawdopodobniej w roku 1238. Jednak fundacja ta została zniszczona podczas najazdu tatarskiego. Z inicjatywy książąt opolskich klasztor fundowano po raz drugi, w roku 1248.

Warto wspomnieć, że już pod koniec XIII wieku na ziemiach śląskich istniało 20 klasztorów franciszkańskich, fundowanych przez miejscowych książąt, którzy najczęściej kościoły franciszkańskie obierali na swoje rodowe nekropolie.

W połowie XIII wieku rozpoczęto w Opolu budowę murowanego klasztoru i kościoła franciszkańskiego, jednak budowle te zniszczył pożar w roku 1307. Dwa lata później podjęto dzieło odbudowy tych obiektów. Konstrukcja dzisiejszego kościoła zachowała wiele elementów z tej gotyckiej budowli, mimo licznych przekształceń spowodowanych zniszczeniami wojny 30-letniej, pożarami (1615, 1682, 1739), sekularyzacją klasztoru (1810) oraz bombardowaniami w czasie II wojny światowej.

W roku 1516 roku, na mocy bulli papieża Leona X, książę Jan Dobry usunął z klasztoru franciszkanów (zwanych konwentualnymi lub minorytami), a na ich miejsce sprowadził zreformowaną gałąź tego zakonu, zwaną na świecie obserwantami, a w Polsce – bernardynami, którzy od roku 1473 mieszkali na przedmieściu Opola.

60 lat później, w roku 1566, w wyniku wzrastającej fali protestantyzmu, bernardyni zostali zmuszeni do opuszczenia klasztoru franciszkanów, a nawet miasta. Pozostawione zabudowania zostały zdewastowane. W roku 1605 ponownie objęli je gospodarze, czyli franciszkanie. Dziesięć lat później obiekty te strawił pożar, a dalsze zniszczenia były skutkami wojny 30-letniej, w czasie której grabiły wojska protestanckie – saskie i szwedzkie.

Kolejny raz kościół i klasztor odbudowano w roku 1646. W czasach potopu szwedzkiego (1655-1656) na Śląsku chronił się król Jan Kazimierz, a w klasztorze opolskim urzędowała jego kancelaria. W refektarzu klasztornym 30 listopada 1655 roku ogłoszony został uniwersał królewski do narodu polskiego, wzywający do powstania przeciwko Szwedom.

Pożary z roku 1682 i 1739 kolejny raz spowodowały duże zniszczenia obiektów franciszkańskich. W trakcie ich odbudowy wprowadzono do architektury elementy manieryzmu i baroku, zachowując jednak jej pierwotny, gotycki kształt.

W połowie XVIII wieku ziemia śląska znalazła się pod panowaniem pruskim. W 1810 roku król pruski wydał dekret, na mocy którego zostały skasowane dobra biskupie, kapituły oraz klasztory, z wyjątkiem zajmujących się bezpośrednio szpitalnictwem i szkolnictwem. Kasatą objęto również klasztor franciszkański, dobra zakonne kolejny raz zostały rozgrabione. W latach 1811-1813 świątynię użytkowała gmina ewangelicka, od roku 1813 w zabudowaniach klasztornych urządzono magazyny wojskowe, a kościół zamieniono na rosyjski lazaret.

Po okresie wojen napoleońskich, w roku 1820 parafia ewangelicka uzyskała na własność zabudowania franciszkańskie oraz kościół, przystosowując go do wymogów kultu tego wyznania. Z roku 1899 roku pochodzi 43-metrowa wieża kościelna, charakterystyczna dla panoramy starego miasta.

W czasie II wojny światowej klasztor i kościół zostały w znacznej mierze wypalone. Po zakończeniu działań wojennych Opolszczyzna wróciła do Polski, a kościół i klasztor zostały przez władze państwowe przekazane Zakonowi Braci Mniejszych, czyli franciszkanom z Prowincji Matki Boskiej Wniebowziętej z siedzibą w Katowicach-Panewnikach. Zakonnicy odbudowali obiekty franciszkańskie, a prace rekonstrukcyjne wewnątrz świątyni trwają do dzisiaj.

Kościół franciszkański jest świadectwem zawiłej historii miasta. Znajdują się w nim zabytki sztuki oddające ducha poszczególnych epok. Najstarszą częścią budowli jest XIV-wieczne prezbiterium oraz kaplica św. Anny, zwana Piastowską, którą wzniesiono w roku 1309. Została ona ufundowana przez Piastów jako kaplica grobowa, jest perłą śląskiej architektury gotyckiej, jedynym zachowanym na Opolszczyźnie dziełem nagrobnej sztuki średniowiecznej.

W tej kaplicy-mauzoleum znajdują się pomniki nagrobne książąt opolskich, XIV-wieczna polichromia oraz ołtarz-tryptyk, przedstawiający św. Annę z fundatorem kaplicy Bolesławem I i Władysławem II Opolczykiem, św. Barbarę i św. Jadwigę Śląską – żonę Henryka Brodatego.

W podziemiach pod kaplicą św. Anny znajduje się krypta, w której spoczywają szczątki książąt i księżnych, w tym m.in. Elżbiety, wnuczki Władysława Łokietka. Jednym ze spoczywających tam książąt jest Władysław II Opolczyk, fundator klasztoru franciszkańskiego w Sanoku i klasztoru na Jasnej Górze. W krypcie znajduje się także cenna polichromia, z około 1320 roku, przedstawiająca scenę ukrzyżowania. Jest to najstarsze z malowideł ściennych, zachowanych na Górnym Śląsku.

W samym kościele na uwagę zasługuje m.in. sklepienie, chór z barokowym prospektem organowym, wykonanym w Lipsku w drugiej połowie XVIII wieku oraz kaplice: Matki Boskiej Częstochowskiej, Najświętszego Sakramentu, Ukrzyżowania oraz kaplica św. Maksymiliana Kolbego, w której odkryto fragmenty XV-wiecznych fresków.

W czasie użytkowania świątyni przez ewangelików, wbudowano wewnątrz niej obszerne empory nad bocznymi nawami, postawiono ołtarz główny w stylu neoromańskim. W krużgankach dwuskrzydłowego klasztoru zgromadzono gotycką i barokową rzeźbę sakralną oraz freski zdjęte ze ścian kaplicy św. Anny.

Nagrobki Piastów Opolskich

Nagrobki mają przesłanie ideowe dla poddanych. Władca chce być rozpoznawany przez swój lud. Nie umieścił nagrobków w mauzoleum w zamku tylko u braci mniejszych by rzeźby mogły być oglądane publicznie.

Biblioteka klasztorna

Tradycje szkolne i uczelniane głęboko wpisały się w starożytne mury. Wszystko to sprawia, że jest to miejsce wyjątkowe, niezwykle przyjazne człowiekowi, który może tu zaczerpnąć z coś z ducha nieśmiertelności.

Scroll to Top